De val van Srebrenica markeert een donkere periode in de geschiedenis. In Nederland wordt het wel een ‘nationaal trauma’ genoemd. Onlangs werd er een Oscar-genomineerde film over uitgebracht, getiteld Quo vadis, Aida?, die overigens zowel grote lof als weerstand heeft opgeroepen, zoals vaker bij hooggevoelige thema’s als deze. Deze film is de aanleiding voor het volgende evenement.

Op vrijdag 4 juni 2021 bespreekt een panel of en hoe we als samenleving kunnen leren van onrecht uit het verleden, of en hoe ruimte voor verschillende perspectieven hierin relevant zijn, en welke rol kunst hierin kan spelen. Het panel wordt geleid door journalist en programmamaker Coen Verbraak – die vorig jaar een gelauwerde drieluik over Srebrenica maakte – en bestaat uit Alma Mustafic en Satko Mujagic (overlevenden van Srebrenica), Remko de Bruijne (Dutchbat-veteraan), Els Vandevorst (coproducent van Quo vadis, Aida?), theatermaker Boy Jonkergouw en historicus Marc van Berkel.

Het evenement vindt plaats op vrijdag 4 juni 2021, 19:00, en is gratis toegankelijk. Klik hier voor meer informatie.

Een Engelstalig artikel is vanuit het project gepubliceerd in Military Psychology. Het artikel is het ‘beginpaper’ van het project, en bestaat uit een systematische review van de bestaande literatuur op het gebied van morele verwonding en een onderzoeksagenda. Het vormt de basis van het onderzoeksproject.

Het artikel bespreekt de mogelijkheden om met het concept ‘moral injury’ ons huidige begrip van trauma uit te breiden voorbij de individu- en pathologie-gerichte lens van het klinische domein. Hoewel de meeste onderzoekers dit potentieel van het concept erkennen en eveneens benadrukken, zo signaleren wij, richten de meeste onderzoeken zich toch slechts op klinische beoordeling, diagnose en behandeling. Dit artikel vormt een start van een beter begrip van de contextuele dimensies van morele verwonding. Door middel van een systematische literatuurstudie integreert het artikel inzichten uit de psychologie, filosofie, theologie en sociale wetenschappen in de spirituele/existentiële, organisatorische, politieke en maatschappelijke dimensies van morele verwonding. Zo wordt een interdisciplinair theoretisch fundament ontwikkeld voor contextgericht onderzoek en interventie.

Het artikel concludeert onder meer het volgende.

– Een contextueel begrip van morele verwondingen, met perspectieven uit de filosofie, theologie en sociale wetenschappen, is van vitaal belang.

– We hebben perspectieven nodig die zich richten op de spirituele/existentiële dimensie, om te onderzoeken hoe morele overtuigingen en verwachtingen, en mogelijke conflicten daartussen, een rol spelen bij het ontstaan van morele verwonding, en hoe morele verwonding op zijn beurt de morele overtuigingen en verwachtingen van een persoon kan veranderen.

– We hebben perspectieven nodig die zich richten op organisatorische, politieke en maatschappelijke dimensies, om te onderzoeken of en hoe de morele ‘gemeenschappen’ van bijvoorbeeld militairen en politie, zoals de eenheid, de organisatie en de samenleving als geheel, een rol spelen in bovengenoemde processen.

– We moeten onderzoeken of en hoe precies de ernst en vorm die een morele verwonding kan aannemen is gerelateerd aan culturele, materiële en structurele kenmerken van organisaties, en aan politieke en maatschappelijke factoren.

– Het zou vruchtbaar zijn om verder onderzoek te doen naar de waarde van thema’s en technieken zoals het Socratisch gesprek, (zelf)vergeving en purificatie- en reïntegratierituelen, en ook van interventies zoals stress- en ethiektraining, toenaderingsinitiatieven tussen de militaire/politieorganisatie en de samenleving, en pogingen tot politieke compensatie en genoegdoening.

Klik hier voor het open-access (vrij toegankelijke) artikel.

Op 3 en 4 juni 2021 zullen teamleden van dit project online lezingen en workshops houden over moral injury voor onder meer psychologen, psychiaters en ethici.

Op 3 juni organiseert het Nederlands Instituut voor Psychologen (NIP) het online symposium ‘Behandelingen in het psychotraumaveld’ (klik hier). Dr. Tine Molendijk zal hier een korte workshop voor behandelaars verzorgen. De deelnemers zullen hier zelf verschillende vragen bediscussiëren, waaronder: ‘Heeft het begrip morele verwonding meerwaarde voor mij als behandelaar?’ en ‘Is het morele oordeel van de behandelaar relevant in de behandeling?’.

Op 4 juni organiseert het Netwerk Ethiek Ondersteuning Nederland (NEON) het online congres: ‘Morele stress, morele moed, morele veerkracht en de rol van ethiekondersteuning’ (klik hier). Dr. Tine Molendijk zal hier een key note geven over de kansen maar ook de risico’s van de huidige populariteit van het begrip ‘moral injury’. Drs. Naomi Gilhuis zal een workshop verzorgen over de (de)politisering en (de)medicalisering van het begrip ‘moral injury’.

Vanuit het Landelijk Zorgsysteem voor Veteranen (LZV) bestaat er behoefte om de kennis over moral injury te bundelen en expliciet te maken, zodat zowel hulpverleners als hulpzoekende veteranen beter weten wat veteranen kunnen verwachten als zij hiervoor hulp zoeken binnen het LZV. Daartoe worden er binnenkort twee initiatieven gestart.
 
Ten eerste een Special Interest Group (SIG) voor moral injury, onder voorzitterschap van Marit Schwarze, gezondheidszorgpsycholoog bij GGZ Drenthe. Geïnteresseerden voor de SIG kunnen zich aanmelden bij Britt Houweling, b.houweling@nlveteraneninstituut.nl.
 
Ten tweede een projectgroep moral injury, onder voorzitterschap van Jackie June ter Heide, klinisch psycholoog en senior onderzoeker bij ARQ Centrum’45. Het doel van de projectgroep is een document te formuleren waarin beschreven wordt hoe hulpvragen rond moral injury benaderd worden in de verschillende gelederen van het LZV (geestelijke verzorging, eerstelijn en tweedelijn).

In mei en september 2021 organiseert het BNMO weer retraiteweken voor morele verwonding. Dit programma is in 2020 opgezet, en bedoeld voor beschadigde (ex-)militairen, politieagenten en andere geüniformeerde beroepen. De projectonderzoekers van Project Moral Injury leveren een bijdrage aan dit programma door een presentatie en discussie over wat in de wetenschap bekend is over morele verwonding.



Doel van het programma is om inzicht te geven in wat morele verwonding precies inhoudt en om concrete handvatten aan te reiken met de eigen morele kwetsuur om te gaan. De BNMO is de onafhankelijke belangenorganisatie voor beschadigde (ex)militairen, politieagenten of andere geüniformeerde beroepen. Klik hier voor de ervaringen van de eerste deelnemers van dit programma in het BNMO-magazine de Kareoler (pagina 7). Klik hier voor meer informatie over het programma.

De bibliotheek van het ARQ Nationaal Psychotrauma Centrum – één van de partners in ons projectconsortium – heeft een themadossier over morele verwonding aangemaakt voor onderzoekers, zorgprofessionals en geïnteresseerden. Klik hier voor deze overzichtelijke pagina die regelmatig wordt bijgewerkt. Bent u geïnteresseerd in een attendering over nieuwe literatuur voor zorgprofessionals? Meld u dan aan voor een mail-alert op de pagina.

Op 25 november 2020 organiseerde het Landelijk Zorgsysteem voor Veteranen (LZV) een landelijke contactdag voor alle medewerkers uit de LZV-keten. De contactdag vond online in talkshow-vorm plaats. De projectleider was hiervoor uitgenodigd om over moral injury te spreken. Ze deed dit samen met Dennis van der Kraats, een veteraan met persoonlijke ervaring met morele verwonding en initiatiefnemer en voorzitter van het Veterans Search Team. Hierna volgde een panelgesprek met psycholoog dr. Jackie June ter Heide, humanistisch raadsman Erwin Kamp en maatschappelijk werker Otjeh Bakarbessy. Zie hieronder of klik hier voor de videobeelden van dit gesprek.

Klik hier voor de website van Dennis en zijn vrouw Mariska met openhartige verhalen over de morele impact die de uitzending van Dennis had op hem en zijn gezin.

In de Militaire Spectator is een artikel verschenen van de projectleider van Project Moral Injury (klik hier). In grote lijnen en toegankelijke taal biedt dit artikel inzicht in onder andere moral injury ten opzichte van posttraumatische stress-stoornis en de rol van politiek en maatschappij in moreel verwondende ervaringen onder militairen. Ook worden er aanbevelingen voor de krijgsmacht gegeven, zoals realistische ethiektraining.



De aanbeveling van ethiektraining gaf de projectleider vandaag ook in het Radio 1 Journaal, waar ze naar aanleiding van het vandaag uitgekomen rapport over Australische oorlogsmisdaden kort werd geïnterviewd over normvervaging (zie hieronder, het gesprek met de projectleider begint na tweeënhalf minuut).

In februari 2020 zijn er kamervragen gesteld over bevindingen over moral injury van de projectleider van dit project. Dit in relatie tot procedures en beleid rond psychische problematiek onder politiemensen. De vragen en antwoorden van de Minister van Justitie en Veiligheid zijn hier te vinden.